Sesja plakatowa

piątek 22 września15:00-16:30

[hall Akademii Ignatianum w Krakowie, IV piętro]

dr Bogna Bartosz, dr Magdalena Żurko
Podstawowe standardy projektów i raportów z badań jakościowych, narracyjnych. Przyczynek do dyskusji.

Wystąpienie jest propozycją w dyskusji na temat standardów projektów i raportów badań narracyjnych, jakościowych. Różnorodność podejść badaczy począwszy od sposobu definiowania samej narracji, poprzez przyjęte podejście metodologiczne, a co za tym idzie szereg zagadnień związanych ze strategią metodologiczną (sposób zbierania danych, kodowania, analizy, sposobów interpretacji) wpisana jest w istotę referowanego podejścia. Taka specyfika badań wymaga ustalenia ogólniejszej natury standardów, które czynią badania narracyjne akceptowalnymi pod względem kryteriów naukowości. Punktem wyjścia niniejszej prezentacji stały się wymogi APA dla badań jakościowych. Przeanalizowane zostały także wybrane publikacje poruszające problem standardów badań jakościowych oraz wybrane aktualne raporty z jakościowych badań narracyjnych zamieszczone w czasopismach: Quality Research in Psychology, Qalitative Psychology, Quality & Quantity i Qualitative Report. Z drugiej strony wykorzystane zostały własne doświadczenia badawcze w omawianym nurcie. Zidentyfikowane zostały aspekty wymagające podjęcia przemyślanych decyzjidotyczących projektów i raportów z badań narracyjnych, między innymi: zasadności podejścia narracyjnego w realizacji celu badawczego, sposobu pozyskiwania danych, w tym spełniania zasad etycznych oraz problemów i założeń teoretycznych związanych z opracowywaniem danych: kodowaniem, zasadnością strategii analitycznych i wiarygodnością interpretacji. Zaprezentowany został schemat metodologicznej części raportu z badań narracyjnych w nurcie jakościowym.

dr Joanna Cichorz-Sadowska, mgr Katarzyna Morajda, prof. dr hab. Maria Kielar-Turska
Opowieść o sobie – Metoda badania koncepcji siebie Rene L’Ecuyer

Daniel Dennett (1992) określa „ja” centralną postacią naszej autobiografii, odzwierciedlającą tendencję, właściwą wszystkim ludziom, do tworzenia opowieści, która jednoczy w spójny sposób nasze doświadczenie. Prezentujemy model koncepcji siebie kanadyjskiego psychologa Rene L’Ecuyer (1975), który koresponduje z myślą wspomnianego filozofa. Koncepcja siebie jest w tym modelu definiowana jako złożony, wielowymiarowy system, złożony z zespołu licznych i różnorodnych percepcji, które odnoszą się do rozmaitych elementów rzeczywistości, spostrzeganych jako części własnej osoby. W ujęciu L’Ecuyer koncepcja siebie nie jest tylko procesem biernego przyglądania się sobie, ale także systemem aktywnym i adaptacyjnym, który zmienia się w celu lepszego dostosowania się do nowych doświadczeń oraz sprostania wymaganiom rozwojowym. Prezentowany model został opracowany na podstawie analiz teoretycznych, a przede wszystkim własnych badań empirycznych L’Ecuyer osób od 3 roku życia do 100 lat, prowadzonych w stworzonym przez niego Laboratorium Badania Koncepcji Siebie. Przedstawimy zaproponowany przez autora strukturalny model koncepcji siebie, sposób jej badania, kierunki analizy uzyskiwanych danych oraz zastosowanie metody. Poglądowo zostaną przedstawione przykładowe wyniki badań, w których wykorzystano metodę L’Ecuyer.

dr Ewa Dryll
Wartości deklarowane a wartości ujawniające się w narracjach

W kolejnym z serii badań poświęconych posługiwaniu się metaforycznymi charakterystykami człowieka zbadano relację między tym, jakie wartości uczestnicy deklarują jako bliskie sobie (kwestionariusz PVQ),
a do jakich wartości odwołują się nie wprost – odpowiadając na pytania o znaczenia metafor (narzędzie własne). Tzw. kwestionariusz portretowy PVQ (w opracowaniu Schwartza oraz Cieciucha) może być użyty
do oszacowania stopnia, w jakim ludzie identyfikują się z czterema grupami wartości: przekraczanie siebie (łączące życzliwość i uniwersalizm), otwartość na nowe doświadczenia (hedonizm, stymulacja, kierowanie sobą), zachowawczość (przystosowanie, bezpieczeństwo, tradycja) oraz umacnianie siebie (władza, siła, ponownie hedonizm, osiągnięcia). Tymi samymi kategoriami wartości posługiwali się sędziowie kompetentni poproszeni o analizę narracji tworzonych przez uczestników. Osoby uczestniczące w badaniu wypełniały kwestionariusz, w którym odpowiadały na serię pytań skonstruowanych zgodnie ze schematem „na ile ktoś, dla kogo ważne jest X, jest podobny do mnie?”. Następnie wyjaśniały znaczenie 26 metafor dotyczących ludzi (np. jaki jest Człowiek-Sowa? Jaki jest Człowiek-Młot?). Przebadano ponad 100 osób w wieku 18-30 lat. Czy wartości wskazane w kwestionariuszu samoopisowym jako bliskie uczestnikowi badania mogą różnić się od wartości używanych przez tę osobę podczas tworzenia metaforycznych charakterystyk ludzi? Tak, mogą – i to znacząco. Nie zaobserwowano związku pomiędzy wynikami z PVQ i wynikami wartości indukowanymi z analizy metafor. Zaobserwowano wyraźne, choć niesystematyczne różnice. Na przykład: przekraczanie siebie (czyli życzliwość i uniwersalizm) jako wartość deklarowana ma najwyższą średnią, natomiast jako wartość utajona – najniższą. Drugim celem badania było sprawdzenie, w jaki sposób różne kategorie wartości (tych deklarowanych i tych ujawnionych) łączą się z wymiarami metaforycznych charakterystyk (dobre-złe, mądre-głupie, ładne-brzydkie, silne-słabe). Zaobserwowano istotne związki: wymiar dobre-złe okazał się najsilniej powiązany z kategorią przekraczania siebie, wymiar mądre-głupie z zachowawczością, a wymiar silne-słabe z umacnianiem. Wymiar ładne-brzydkie okazał się ujemnie skorelowany z umacnianiem, otwartością i przekraczaniem. To intrygujące wyniki, na dwóch poziomach: po pierwsze, nawet te kwestionariusze samoopisowe, w których zastosowano procedurę mającą zmniejszyć wpływ potrzeby aprobaty społecznej najwyraźniej nie są od niej w pełni wolne. Po drugie, systematyczność łączenia określonych wymiarów i wartości wskazuje na to, że posługujemy się pewnymi utrwalonymi schematami poznawczymi. Warto też wspomnieć, że do wymiaru ładne-brzydkie najczęściej odwoływali się twórcy, czyli osoby kształcące się na uczelniach artystycznych w kierunku sztyk wizualnych i mające już pewne osiągniecia zawodowe (wystawy prac). Oznaczałoby to, że profil wykształcenia ma głęboki wpływ na spostrzeganie społeczne.

mgr Gracjana Gronowska, dr hab. Monika Wiłkość-Dębczyńska, prof UKW
Narracja lęku przed progresją w wybranych chorobach przewlekłych a pobudzenie psychofizjologiczne – raport z badań pilotażowych

Przedmiotem badań był lęk przed progresją choroby (fear of progression, FoP), będący lękiem przed pogorszeniem choroby lub jej nawrotem po okresie poprawy czy ustąpieniu objawów. Mimo, że FoP
w chorobach nienowotworowych stanowi konstrukt istotnie związany z cierpieniem, niewiele badań podejmuje tę tematykę w chorobach innych niż nowotworowe. Celem projektu była analiza i opis narracji osób chorych przewlekle na etapie remisji z uwzględnieniem poziomu lęku przed progresją choroby oraz wskaźników pobudzenia psychofizjologicznego. Tak sformułowany cel badania zakładał uzyskanie indywidualnego, subiektywnego doświadczenia choroby przewlekłej oraz lęku przed progresją,
i zdeterminował narracyjny paradygmat badawczy. W badaniu wzięły udział trzy kobiety z diagnozą: stwardnienia rozsianego, reumatoidalnego zapalenia stawów oraz nowotworu nadnerczy, które odpowiadały na pytania zgodnie z metodyką prowadzenia wywiadu narracyjnego według Schutzego.
Za pomocą analizy tematycznej wyłoniono główne kategorie i wątki szczegółowe. Z analiz wstępnych wynika, że osobę z chorobą nowotworową cechował większy poziom lęku przed progresją niż̇ badane
z pozostałymi chorobami przewlekłymi. Poziom lęku przed progresją mierzony kwestionariuszowo
i neurofizjologicznie może nie znajdować́ swojego odzwierciedlenia w narracjach badanych. Nie są to jednak wnioski jednoznaczne i należy uściślić́ je w dalszych badaniach.

dr Kamil Jezierski, mgr Joanna Nowicka
Narracje tożsamościowe kobiet zgłębiających temat świadomej kobiecości

Przedmiotem badań były narracje tożsamościowe kobiet będących członkiniami ruchu wspierającego „Świadomą kobiecość”. Pojęcie to zostało rozpowszechnione przez Marion Woodman, która postulowała kreowanie współczesnej kobiecej tożsamości (Woodman, 2019, Bolen, 2016), która nie byłaby ani podporządkowana tradycyjnemu patriarchalnemu modelowi, ani budowana na wartościach dotychczas typowo męskich. Poszukiwano wątków powiązanych z męskością i kobiecością. Przebadano 14 kobiet
w wieku 27-53 lat wybranymi częściami Wywiadu biograficznego Dana McAdamsa (adapt. M. Budziszewska, 2013), dodatkowo zastosowano Inwentarz do Oceny Płci Psychologicznej IPP. W otrzymanych narracjach ujawniły się zarówno zdefiniowane przez McAdamsa wątki komunii jak i sprawczości. Ponadto odkryto powtarzające się tematy, np. „relacja z ojcem bliższa niż z matką”, „przekaz transpokoleniowy dot. negatywnej relacji z matką i deprywacji kobiecości w dzieciństwie”, „świadome równoważenie męskości i kobiecości w osobistej tożsamości”. Wyniki poddano dyskusji w odniesieniu do teorii C.G.Junga i koncepcji androgynii psychicznej.

dr Kamil Jezierski, dr Irmina Rostek, dr Beata Winnicka, mgr Anita Duplaga
Perspektywa czasowa w analizach narracji o życiu

Badania dotyczące perspektywy temporalnej prowadzone są najczęściej w odniesieniu do koncepcji Zimbardo i Boyda (2013), z wykorzystaniem ilościowych narzędzi opracowanych przez tych autorów
oraz kontynuatorów ich pracy. Celem prezentacji przedstawionej na plakacie jest pokazanie wartości badań nad perspektywą temporalną wykorzystujących metody narracyjne. Analizy zebranych przez nas wypowiedzi na temat własnego życia wskazują na obecność w narracjach wszystkich perspektyw temporalnych opisywanych przez Zimbardo i innych badaczy ilościowych. Dostarczają jednak także materiału pokazującego odmienny od opisywanych dotychczas sposób ujmowania teraźniejszości. Refleksji nad zebranym materiałem narracyjnym towarzyszy namysł nad konstruktem czasu egzystencjalnego i istotą teraźniejszości psychologicznej.

Maria Małysa
Podejście skoncentrowane na rozwiązaniach (PSR). Czy możliwe jest wykorzystanie narracji w działaniach pracownika socjalnego?

Autorka skupia się na odpowiedzi na pytanie czy założenia pracy socjalnej mogą być zbliżone do modelu terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach. W tym celu zostały przedstawione przede wszystkim właściwości pracy socjalnej i terapii krótkoterminowych, koncentrujących się na jak najszybszym osiągnięciu rezultatów. Przyjęto hipotezę, że zarówno praca socjalna jak i PSR kładą szczególny nacisk na pragmatyzm oraz współzależność jednostki i środowiska. Oczywiste są różnice w zakresie metody, która w przypadku pracowników socjalnych koncentruje się głównie na posługiwaniu się urzędowymi środkami obserwacji, oceny i ewaluacji, prowadząc do konkretnych oddziaływań socjalnych. Jednocześnie działania pracowników socjalnych, wykorzystujących narrację psychologiczną, mogą stanowić podwaliny i dobre źródło odniesienia dla terapeutów skoncentrowanych na podejściu konstruktywistycznym. Rozważania starają się zaakcentować potrzebę przystosowania PSR do warunków jakie obecna rzeczywistość stawia zarówno przed terapeutami jak i pracownikami socjalnymi.

mgr Anna Schab-Przybycień, dr Jacek Prusak SJ
Trauma duchowa w narracjach osób z doświadczeniem wykorzystania seksualnego ze strony duchownych Kościoła katolickiego

Specjaliści od problematyki wykorzystywania seksualnego w ramach instytucji religijnych jednogłośnie podkreślają, że doświadczenie tego typu znacząco może niszczyć sferę duchową osoby pokrzywdzonej,
do tego stopnia, iż można te zniszczenia nazwać duchową traumą. Z powodu znikomej ilości badań na ten temat przeprowadzono badania jakościowe, w formie wywiadów częściowo ustrukturyzowanych
z siedmioma osobami, które w przeszłości doświadczyły wykorzystania seksualnego ze strony osoby duchownej i/lub zakonnej Kościoła katolickiego. Analizę wywiadów przeprowadzono za pomocą metody Interpretacyjnej Analizy Fenomenologicznej (IPA). Wyniki wykazały silny wpływ doświadczeń przemocy seksualnej na życie osób badanych, a w szczególności na funkcjonowanie ich duchowości. Uzyskane wyniki mogą być istotne dla osób pomagających ofiarom wykorzystania seksualnego ze strony członków duchowieństwa oraz mających z nimi jakąkolwiek inną styczność.

dr hab. Emilia Soroko, prof. UAM, Barbara Sikora
Osobowościowe determinanty świadomości tożsamości narracyjnej w próbach z populacji ogólnej

Zgodnie z badaniami Hallofrd i Mellor (2015), podstawowa świadomość posiadania historii życia, która nadaje spójność i znaczenie wydarzeniom z życia danej osoby, może być adaptacyjna, niezależnie od treści tych historii. W niniejszym badaniu skupiliśmy się na osobowościowych determinantach świadomości tożsamości narracyjnej. Przewidywaliśmy, że osoby o wyższym poziomie funkcjonowania osobowości będą miały większą świadomość tożsamości narracyjnej. Ponadto, eksploracyjnie zbadaliśmy rolę cech osobowości w kontekście „wielkiej piątki”. Przeprowadziliśmy badanie oparte na samoopisie, w którym uczestniczyli ochotnicy. Uczestnicy wypełnili polską wersję Kwestionariusza Świadomości Tożsamości Narracyjnej (ANIQ-PL) oraz międzynarodową skalę cech osobowości International Personality Item Pool-Big Five (IPIP-BFM-50), obejmującą ekstrawersję, ugodowość, sumienność, stabilność emocjonalną i intelekt. Dodatkowo, zastosowano Skalę Funkcjonowania Ja i Interpersonalnego (SIFS). Pierwsza próba (N = 102, 54% kobiet, wiek: M = 46,69; SD = 16,41) składała się z osób, które wzięły udział w badaniu poprzez platformę do badań ankietowych. Druga próba (N = 40, w tym 29 kobiet, wiek: M = 29,43; SD = 9,48) obejmowała osoby, które zdecydowały się uczestniczyć w rozmowie dotyczącej historii życia w laboratorium i tam wypełniły narzędzia samoopisowe. Wyniki analizy regresji liniowej w badaniu 1 sugerują, że ugodowość (wśród cech osobowości) oraz tylko empatia (wśród wymiarów funkcjonowania osobowości) przyczyniają się do 20% wyjaśnionej wariancji ogólnego wyniku świadomości tożsamości narracyjnej. Z kolei w badaniu 2 to intelekt był istotnie pozytywnie związany z ogólnym wynikiem świadomości tożsamości narracyjnej (24% wyjaśnionej wariancji). W obu próbach różne cechy osobowości okazały się istotnymi predyktorami ogólnego wyniku świadomości tożsamości narracyjnej. Wynika to prawdopodobnie z różnic między próbami, takimi jak wiek czy sposób rekrutacji, ale może także sugerować konieczność zwrócenia się w stronę innych czynników (niezwiązanych z osobowością) w wyznaczaniu poziomu świadomości tożsamości narracyjnej.

mgr Weronika Wosińska, dr hab. Wanda Zagórska, prof. UKSW
Konstruktywny wymiar składania świadectwa o traumie wojennej

Doświadczenie traumy wojennej oraz sposoby radzenia sobie z nią są tematem ważnym dla społeczeństw zmagających się z reperkusjami wojen, rzadko jednak podejmowanym w perspektywie badań jakościowych. Szczególnie istotne dla zrozumienia tej problematyki są badania narracyjne, gdyż doświadczenie traumy w dużej mierze wpływa na sposób pamiętania, a w konsekwencji także mówienia o doświadczeniu traumatycznym. Podczas gdy niegdyś naukowcy skupiali się przede wszystkim na badaniu psychopatologicznych skutków traumy wojennej, dziś coraz częściej akcentuje się zdolność ofiar do zmagania się z urazem. Wyniki analiz piętnastu świadectw wojennych byłych więźniów obozu Durchgangslager 121 w Pruszkowie (siedmiu mężczyzn i ośmiu kobiet) narodowości polskiej w wieku od 81 do 91 lat (M=86,33, SD=2,89) zmodyfikowaną wersją Interpretacyjnej Analizy Fenomenologicznej (IPA) wskazują na indywidualny i złożony charakter radzenia sobie w czasie składania świadectwa. Konstruktywny wymiar świadczenia objawia się m.in. w zdolności regulowania emocji podczas wspominania (m.in. poprzez unikanie emocji silnie negatywnych oraz wprowadzanie emocji pozytywnych), a także w próbach „domknięcia” traumatycznych wspomnień poprzez szukanie sensu i zrozumienia wydarzeń z przeszłości. Konstruktywny wymiar mierzenia się z bolesną przeszłością obejmuje także potrzebę dzielenia się wspomnieniami oraz uczestnictwo we wspólnotowych formach upamiętnień, a czynnikiem wspomagającym proces świadczenia jest nieraz zachęta odbiorcy oraz docenienie wartości świadectwa.